‘Gezamenlijk de problemen van deze tijd proberen aan te pakken’

Thema Nationaal Comité 4 en 5 mei: Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid

Door Liesbeth Spaansen

STEENDEREN - Twee minuten stilte, slechts onderbroken door fluitende vogels en het tikken van de regen op vele paraplu’s. Veel mensen, waaronder opvallend veel jeugd en jongeren kwamen naar het monument bij het Aviko kantoor in Steenderen, het voormalige gemeentehuis, voor de dodenherdenking op 4 mei. De koperblazers van Muziekvereniging Nieuw Leven uit Steenderen onder leiding van Jan Visser omlijste de herdenking muzikaal.

Stef Groot Nibbelink heette iedereen welkom namens het 4 mei comité, onderdeel van de Stichting Oranje comité Steenderen en Stichting Oranjefeesten Toldijk om de slachtoffers te herdenken van de tweede wereldoorlog, de gevallenen sinds de tweede wereldoorlog zoals in Nederlands Indië, en verder iedereen de heeft geleden of nog lijdt. “De velen, velen die slachtoffer werden tijdens gevechten, onderdrukking, verwaarlozing, machtswellust, in de concentratiekampen en zelfs nog tijdens en na de bevrijding zelf.”

Tastbare littekens die de Tweede Wereldoorlog achterliet, staan op het monument in Steenderen vermeld: de heren Agterkamp, Besselink en Beijer. De door de oudheidkundige vereniging aangedragen mensen die eveneens fors hebben geleden zijn: Indiëgangers, joodse families Aussen en Philips, en H.G. Bilderbeek, H.G Heusinkveld, H.G. Heusinkveld, W. Heusinkveld, G. Tijhof, C. van Lier. 

Littekens van oorlog
Monique Manders, kleindochter van Bernard Besselink, sprak over de littekens die die de oorlog, volgend jaar 80 jaar geleden, achterliet en die nog steeds zichtbaar en voelbaar zijn. Zij bezocht Vietnam, waar de oorlog pas 50 jaar geleden gestopt is. “Bij het monument van Mother’s Hero voelde ik hoe dit beeld mijn eigen familiegeschiedenis raakt. De vrouw vorm gegeven in dit beeld verloor al haar kinderen en haar man in die oorlog.” Zij vroeg zich af hoe vooral moeders omgingen met angst, onmacht, gemis en verdriet, dat wat zij ook zag bij haar moeder. “Trots op een vader die durfde op te staan, in verzet durfde te komen door er te zijn voor deze Engelse militairen ten koste van zijn eigen leven. Samen met Jan Agterkamp. Dat altijd te willen eren, niet omdat het moet maar omdat het zo voelt.”

De oorlogsjaren hadden ook impact op haar eigen leven. “Besteden wij wel voldoende aandacht aan alle verhalen over moeders die de oorlog overleefden met grote verliezen van dierbaren? En vrouwen die in de jaren daarna met grote verliezen gevormd door de oorlog, zelf moeder werden?”

Haar tante Betsie, de jongste zus van haar moeder, is nog de enige getuige van deze oorlogsverhalen en de eerste vrijheidsverhalen van toen. “Nu zijn er verhalen over een oorlog zo dichtbij, waarvoor mijn jongste zoon Daan die beroepsmilitair is, zich op dit moment onder andere inzet voor Oekraïne. Vrijheid ervaren is iets anders dan op weg zijn naar en leven in vrijheid. Laten we verhalen blijven delen om samen blijvend op weg te gaan naar vrijheid voor vele generaties.”

Besselink en Agterkamp
Kees Hulsman, neef van Jan Agterkamp (zijn moeder was de zus van Jan) sprak over de verhalen over zijn oom Jan, een rustige zwijgzame man, lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk, journalist van De Standaard, het blad van de Antirevolutionaire Partij die later opging in het CDA.

Op 26 september 1941 werden Bernard Besselink en Jan Agterkamp gearresteerd, opgesloten in de Scheveningse gevangenis die bekend zou worden als Oranjehotel. Op 16 november 1941 verschenen zij voor het Duitse Feldgericht waar zij werden veroordeeld. Vlak voor hun executie schreven beiden woorden in het gebedenboek van Bernard Besselink, dat hun beide families troost zou geven.

Hulsman gaf een uiteenzetting over verraad, over de Tweede Wereldoorlog als een botsing van belangen die door ideologieën werden ondersteund, zoals die van Hitler en Mussolini. Kees Hulsman is een leven lang betrokken geweest bij de dialoog tussen Israël en de Palestijnen. “Zodra je nationalisme gaat verbinden met het uitsluiten van bevolkingsgroepen ga je een grens over die niet mag.”

Oom Jan en Bernard Besselink zagen in de twee Britse vliegers medemensen die hun leven hadden gewaagd om Europa te bevrijden van een duivelse ideologie. Zij keken niet weg, maar handelden toen dat nodig was. “Zo moeten wij handelen als mensen in nood op ons pad komen.”

Hij sluit af met een metafoor van de Egyptische Minister voor godsdienstzaken Dr. Hamdi Zaqzouk: ‘We moeten de wereld als een groot schip zien die over een onrustige oceaan de haven moet zien te bereiken. We bereiken die haven, die betere toekomst, alleen als we met elkaar samenwerken. Zo kunnen we alleen een betere wereld bereiken als we gezamenlijk de problemen van deze tijd proberen aan te pakken.’

Bijna stil
Na de indrukwekkende verhalen van de beide sprekers, volgde het Taptoesignaal door Alfons Bijvank, en was het vervolgens twee minuten stil, op fluitende vogels en de regen na. Het Wilhelmus klonk en bloemstukken kregen hun plek bij het monument. De stille tocht ging van het monument naar de Algemene Begraafplaats, via het gedenkteken ’40-’45 bij de Willibrordkerk.

Op de begraafplaats vertelde Peter van Drunen de geschiedenis van de in Steenderen begraven militairen: de vliegtuigbemanningen van de Lancaster - en de Halifax bommenwerper. “Ook ligt hier een Poolse piloot waarvan we de toedracht nog niet kennen en de nu bekende luitenant Kavanagh.” Basisschool De Pannevogel heeft dit graf geadopteerd in het kader van het landelijk onderwijsproject van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Na gedichten van Maud Beuseker, Kyra Zeelenburg en Sterre Oortgiesen legden andere leerlingen uit groep 8, Ralf Dolmans, Sebastian Rutten en Kae Kusters er een krans bij. 

Rozen werden gelegd en kaarsen, voor zover dat ging in de nog steeds stromende regen aangestoken. Nadat opnieuw een ‘Last Post’ door Alfons Bijvank kon een ieder eer bewijzen aan de omgekomen vliegeniers.